Historia gminy

Gmina Wierzchowo leży w południowej części Pomorza Środkowego otoczone miastami i miasteczkami Drawsko Pomorskie, Złocieniec, Czaplinek, Kalisz Pomorski i Mirosławiec. Poprzez tereny gminy Wałcz sąsiaduje pośrednio z Wielkopolską.

Liczne deniwelacje moreny czołowej na której leżą poszczególne miejscowości, obniżenia bezodpływowe, strome stoki i wzniesienia porośnięte lasami bukowo- dębowymi, sosnowo-świerkowymi oraz jeziora rynnowe: WĄSOSZE, BUSKO, DRAMIENKO, DREZNO I MACHLINKOWO tworzą swoisty, niepowtarzalny urok pomorskiego krajobrazu. Na północ od Nowych Lasek znajduje się najwyższe wzniesienie Pojezierza Drawskiego - Góra Racza 211 m npm.

Ślady osadnictwa znalezione na terenie dzisiejszej gminy Wierzchowo pochodzą z okresu kamiennego. Są to gliniane misy kultury amfor kulistych znalezione w Wierzchowie, Osieku Drawskim, Świerczynie i Wielobokach; znalezione sprzęty kultury łużyckiej i zachodnio-pomorskich Słowian świadczą o kontaktach ludności pomorskiej z Wielkopolska. Ponadto prace wykopaliskowe dostarczyły szeregu przedmiotów będących obiektem handlu z kupcami rzymskimi. Ziemie nasze leżały przy głównych szlakach handlowych biegnących z północy na południe: "SZLAKU BURSZTYNOWYM" i "SZLAKACH SOLNYCH".

Osobliwy krajobraz pomorskiej moreny bogatej w liczne jeziora, wzniesienia, mokradła i rozlewiska sprzyjał dość licznej sieci osadniczej; budowane osady ludzkie w zakolach rzek i jezior, na wyspach, w gęstwinie bogatych borów zabezpieczały ludność przed "nieproszonymi gośćmi". Lasy bogate w nieprzebraną moc zwierzyny łownej, runa leśnego dostarczały mieszkańcom pokarmów. olbrzymia liczba zwierząt znajdowała się w licznych jeziorach. Las był olbrzymim "dobroczyńcom" dostarczając ponadto budulca na budowę domów, sprzętów oraz surowca na opał.

Pod koniec XVI wieku zbudowano w Wierzchowie kościół ewangelicki, z drewnianą wieżą i dzwonnicą. Kościół został wyposażony w renesansowy ołtarz przedstawiający sceny Męki Chrystusa; ołtarz dzieło snycerki pomorskiej. Dzwony z inskrypcją "Ave Maria" odlano w zakładzie ludwisarskim w Kołobrzegu około 1500 roku. Podobnie jak w Wierzchowie przedstawiała się sprawa działalności reformatorskiej w Osieku Drawskim , który był wsią dworska. Kościół w Osieku zbudowano w 1686 roku a wieżę dobudowano 1691,2 roku dzwony barokowe ufundowane przez FILIPA BORCKA odlane zostały w zakładzie ludwisarskim Konrada Scheila w Kołobrzegu.

Od 1563r. wsie Żabin, Żabinek i Będlino jako dokumenty państwowe były ważnymi na Pomorzu ośrodkami urzędowymi na trasie wschód - zachód. W 1608r. margrabia Jan z Kostrzynie ustanawia w Będlinie - Zarząd Królewskich Lasów, a w latach 1625-30 mianuje Zarządcą - Klemensa Von Humbolta. Trudne dla pomorskich wsi były lata wojny 30-letniej (1618-1648) a potem wojny polsko - szwedzkiej (1655-1660)doprowadziły je do zupełnej katastrofy i całkowitego wyniszczenia.

Wojska Wallensteina, polskie, szwedzkie, brandenburskich i zasiedlanie wyludnionych wsi i miast pomorskich sprzyjało procesowi germanizacji na Pomorzu.

W latach 1725-1727 kolejna epidemia tyfusu nawiedziła miejscowości Wierzchowo, Żabin, Żabinek, Będlino, Osiek Drawski. Do epidemii dołączyła jeszcze w 1738r. bardzo mroźna i długa zima(mrozy wymroziły zboża a ich cena była bardzo wysoka, utrudniała normalne funkcjonowanie w rolnictwie. Zboże sprowadzano wówczas z Kołobrzegu. Tragedii w rolnictwie dopełniła jeszcze wojna 7-letnia rozpoczęta w 1756r. Wojska carski oprócz "rekruta" zabrały konie oraz żywność. W wielu gospodarstwach spotykano zaprzęgnięcie do pługów krowy i woły. Początek XIX wieku również nie sprzyjał rozwojowi Pomorza, wojny napoleońskie, przemarsz różnych armii, podatki i kontrybucje nakładane przez wojska francuskie w pieniądzu i naturze zupełnie zrujnowały pomorskie miasta i wsie. Pomimo ciągnących się wojen w 1815r. zniesiono na Pomorzu poddaństwo chłopów; Wierzchowo i okoliczne pomorskie wie od 1815r. weszły w skład powiatu Drawsko Pomorskie. Wsie były samodzielnie administracyjne a władzę sprawowali sołtysi podlegający powiatowemu-staroście(landratowi).

W II połowie XIX wieku nastapiły znaczące zmiany na pomorskiej wsi; dokonano parcelacji niektórych majątków ziemskich, zmieniła się struktura gospodarstw rolnych na korzyść wielkochłopskich; rozpoczęto korzystne dla rolników kredytowanie działalności gospodarczej, powstały na terenie powiatu drawskiego pierwsze spółki wodne, rozpoczęto prace melioracyjne terenów podmokłych i wolno rozpoczęto wprowadzać pierwsze maszyny rolnicze przygotowywane przez rozwijający się przemysł. Zewnętrzna i wewnętrzna kolonizacja sprzyja zasiedlaniu wyludnionych miast i wsi. Dość licznie przybywają ludzie z różnych rejonów Prus osadnicy jak również z sąsiadującej wielkopolski, jedni obejmują gospodarstwa, inni na sezon jako pracownicy najemni, a potem na stałe. Rozwijający się dość intensywnie przemysł na terenach niemieckich składa znaczne zapotrzebowanie na artykuły spożywcze i surowce rolnicze do produkcji zbóż: żyta, jęczmienia, owsa, pszenicy, bardzo mocno rozwijała się hodowla bydła mlecznego i rzeźnego, owiec, kóz, gęsi, kaczek, kur, w takich wsiach jak Wielboki, Otrzep, Świerczyna, Sośnica następuje specjalizacja w produkcji ziemniaków, w Nowych Laskach rolnicy specjalizują się w produkcji świń.

W 1880 r. wybudowano drogę bitą ze Złocieńca do Mirosławca i Kalisza Pomorskiego przez Osiek Drawski, Wierzchowo, Żabinek. W roku 1900 oddano do użytku linię kolejową Złocieniec - Osiek Drawski - Wierzchowo - Mirosławiec - Kalisz Pomorski-Choszczno oraz linię tzw. małej kolei Wierzchowo-Wałcz.

Na terenach gminy, ze znanych rodów zamieszkiwała rodzina Wedlów, Borków a w okresie późniejszym rodzina Boninów, w której posiadaniu znajdowała się wieś Osiek Drawski.

Z okazji 40-lecia powstania współczesnej gminy Wierzchowo przedstawiamy dzieje administracji i samorządu w okolicy Wierzchowa na tle historii tego regionu w opracowaniu Leszka Zugaja.